تنها راه حل کمبود آب و فرونشست زمین در تهران

هر چاه جذبی یک تصفیه خانه طبیعی است؛ بلکه تنها تصفیه خانه ای است که از عهدۀ رفعِ آلودگیِ کاملِ فاضلاب شهرها با هزینۀ اولیه ناچیز و بازیافت کامل آبِ مصرفی، حتی با گسترش شهر، برمی آید.

دراغلب شهرهای ایران از جمله شهر تهران و کرج، بخش عمده ای از زمین، رسوبی است و قدرت جذب و تصفیۀ کامل فاضلاب را برای بازیافتِ آب دارد.

لذا ایرانیان در دورانِ قبل از غربزدگی، با درکِ این خاصیت زمین، هر خانه را با حفرِ چاه جذبی، مجهز به یک تصفیه خانۀ طبیعیِ فاضلاب کرده بودند!!! که امکانِ بازیافتِ آبِ تصفیه شده را فراهم میکرد!!!

لذا در برنامه ریزی اولیه برای تامین آب تهران، همراه با انتقال آب سد، استفاده از آب زیرزمینی که با عبور از لایه های زمین کاملاً تصفیۀ فیزیکی و با کلرزنی قابل نوشیدن می شد، پیش بینی شده بود.  

 اما عدم استفاده از آب زیرزمینی و انتقال بی مورد آب، از سد هایی که یکی پس از دیگری ساخته و آب آن به این شهر سرازیر می‌شد، سبب بالا آمدن سطح آب زیرزمینی گردید.

 در این مرحله هم به جای انتقال کمتر آبِ سدها و استفاده از آب زیرزمینی به صورت محله‌ای، با ادعای ضرورت جلوگیری از آلودگی!!! بدون بررسی های ضروری، لوله کشی فاضلاب و انتقال آن با چندین تونل عظیم به خارج از شهر ظاهراً برای تصفیه در چند تصفیه خانه ای انجام شد؛ که نه تنها هرگز توان تصفیۀ فاضلابِ حاصل از ورود آب ۵ سدِعظیم به این شهررا ندارند؛ بلکه امکانِ تجدید آبِ زیرزمینی و بازیافت آبی که با تصفیۀ طبیعیِ همین پساب تامین و برای مصارف ضروری شهر، قابل استفاده میشد؛ از دست رفت!!! 

 اکنون فاضلاب اغلب نقاط شهر به جای تصفیه در چاههای فاضلابِ گسترده در کل شهر و تجدید آب زیرزمینی، به رودها و دریاچه های فاضلابِ به شدت آلوده و خطرناک، در حاشیۀ این شهر تبدیل شده است!!

علاوه بر این، با عدم تجدید آب زیرزمینی، و خشک شدن مخازنِ زیرزمینی آب، این شهر با فرونشستِ 17 الی 35 سانتیمتر در سال، در مناطق مختلف شهر، (7/1 الی 5/3 متر در طی10 سال) در شرایط خطرناکِ ریزش ساختمانها و زیرساختهای شهری وحتی وقوع فروچاله، قرار گرفته است!!!

قابل ذکر است که تصفیه  فاضلاب معمولاً در زمانی انجام می‌شود که زمین حالت صخره ای داشته باشد؛ یا به طور طبیعی گرفتار سطح آب زیرزمینی شور و بالا باشد .

در حالی که در شهر تهران تعمداً، با عدم استفاده از آب زیرزمینی، سطح آب زیرزمینی بالا آمده بود.

 برای حل این مشکل هم کافی بود انتقال آب سدها به تهران کم شده و با استفاده از آب زیرزمینی به صورت محله ای، کمبود آب شهر تامین گردد.

در این صورت نه تنها نیازی به ساخت سدهای بیشتر نبود؛ و محیط زیست اطراف رودخانه ها تخریب نمی شد؛ بلکه تهران رکورد دار فرونشست در دنیا با بیش از صد برابر حد بحران، نمی گردید!!!

 نحوه منطقی اصلاح وضعیتِ بحرانیِ تهران

اصلاح شرایط کنونی این شهر، در خصوصِ کم آبی، فرونشست و آلودگی خطرناک حاشیۀ جنوب این شهر، نیازمندِ بررسی شرایط کنونی و برنامه ریزی جهتِ حلِ گام به گامِ مشکلات مناطق و نواحیِ مختلفِ شهر که هر یک، درشرایط متفاوت هستند، با توجه به اولویتهای ذیل، می باشد.

گام اول : توقفِ طرحِ لوله کشی و انتقال فاضلابِ مناطقی که هنوز انجام یا تکمیل نشده است.

گام دوم : تعیین قیمت کمترِ آبِ مصرفی برای خانه هایی که مسیر فاضلاب خانه شان به چاههای جذبی متصل است و انجام اتصال مجددِ فاضلابِ خانه ها به چاههای جذبی توسط سازمانِ آب و فاضلاب ( برای جبران هزینۀ پرداختی برای اتصال به شبکۀ فاضلاب) زیرا این کار، کمک به تجدید آب زیرزمینی و بازیافت آب شهر است.

 گام سوم : ساخت تصفیه خانه های محلی درمحله هایی که اتصال به کانال فاضلاب انجام شده؛ و انتقال فاضلاب هر محله به تصفیه خانه محلی و لوله کشی آب آن، برای مصارف بهداشتی و آبیاری.

البته قبل از تصفیه تا حد امکان، باید تمهیداتی برای تزریق فاضلاب به زمین منظور گردد؛ زیرا خاک، بهترین پاک کننده و تصفیه کنندۀ فاضلاب است.

 گام سوم : کم کردن ورود آب سدها به شهر برای جلوگیری از بالا آمدن بیش از حدِ آب زیرزمینی.

 با این کار علاوه بر جلوگیری از بالا آمدن آب زیرزمینی و آلودگی و سایرمعضلات ناشی از آن، تخریب محیط اطراف سدها و رودها کاهش یافته و مشکلات منتسب به خشکسالی هم که مصنوعی و نتیجه سدسازی دو برابر ظرفیت آبی کشور است، تا حدی رفع خواهد شد.

گام پنجم : بستن تونلهای خروج پساب به سمت خارج از شهر، برای جلوگیری از گسترش آلودگی.

این کار قطعاً با بررسی شرایط خاص و ظرفیت هر خروجی، هم زمان با کم کردن حجم فاضلابِ انتقالی و به تدریج باید صورت گیرد.

لازم به ذکر است که با وجود تجربۀ تهران، و آثار مخرب و زیانبار و آلودگی خطرناک و وسیعِ انتقال فاضلاب در تهران، متاسفانه این اقدام، در شهر کرج هم در حال اجرا و در سایر شهرها در حال برنامه ریزی است؛ که تا دیر نشده، بهتر است این پروژه و طراحی برای سایر شهرها هم متوقف شده و با استفاده از آب زیرزمینی در هر محله ، از عواقب و پیامدهای خسارت بارِ انتقال فاضلاب، پیشگیری گردد.