عوارض سدسازی و انتقال آب و فاضلاب، در شهر

سابقا به دلیل سردی هوا، بارشها به صورت برف و بر روی کوهها، ماندگار بود. به تدریج برفها آب شده و در زمین جذب میشد. اما اکنون، گسترش شهرها، و وسایل گرمازا و اتومبیلها، سبب گرم تر شدن هوای محیط شده؛ و اغلب بارشها به شکل سیلاب میبارد. حتی در صورت بارش برف، به سرعت، برفها آب شده و به بروز سیلاب و خسارات جانی و مالی، می انجامد.

در ایران، از گذشته، به دلیل پراکندگی منابع آبی و حجم کم آنها، با تغییر پایتخت و تامین آب  شهرهای کوچک و روستاها، و برای حفظ زمینهای کشاورزی که زندگی مردم به آن وابسته است؛ مانع گسترش بیش از ظرفیت آبی شهر میشدند.  

برای تامین آب نیز، با توجه به آب و هوای گرم کشور و توان زمین در تصفیه و بازیافتِ آب، روشهایی کم هزینه و بسیار مؤثر برای جذب آب در زمین رایج بود؛ که سبب افزایش و تجدید آب زیرزمینی؛ و مانع بروز سیلاب و خسارات آن می شد. از قبیل آبخوانداری، آبخیزداری، ساخت بند، پخش سیلاب و ایجاد چاههای جذبی در مسیر روان آبها.

متاسفانه بیش ازنیم قرن است، که مسئولان دولتی، به جای حفظ ابعاد مناسب برای شهرها و استفاده از روشهای کم هزینه و منطبق با شرایط  آب و هوا و خاک و نیازهای اساسی کشور در تامین آب، همراه با حفظ محیط زیست و کشاورزی، با سپردنِ طراحی آمایش سرزمین و شهرسازی، به بیگانگان و پذیرش روش نامناسب آنان، سبب گسترش بی حساب شهرها، سدسازی و انتقال پر هزینه آب، نابودی روستاها و بحرانهای ناشی از آن، شده اند.

روش دیگری که علاوه بر استفاده از آب باران که در جویها و مسیلها جاری و در پایین دست برای آبیاری استفاده می شد، با توجه به رسوبی بودن زمین در اغلب آنها، تعبیۀ دو نوع چاه جذبی جداگانه برای فاضلاب آشپزخانه ها و سرویسهای بهداشتی و با فاصله از هم بود. فاضلاب آشپزخانه ها به دلیل روانی بیشتر، به سرعت جذب زمین ، پاک و قابل مصرف مجدد؛ و فاضلاب سرویسهای بهداشتی، هم در فضای بستۀ چاهها، تجزیۀ بی هوازی، از آلودگی باکتریایی پاک؛ و پساب آن، با گذر از لایه های زمین از عناصر سنگین نیز تصفیه، و به آب زیرزمینی افزوده میشد.

لازم به ذکر است که، در تصفیه خانه ها هم با شبیه سازیِ همین روش ولی با هوادهی و با عملکرد ضعیف تر، تصفیۀ فاضلاب، انجام میشود!! با این تفاوت که قبلا تصفیه طبیعی و کامل در کل زمین شهر انجام میشد!!. کاری که اکنون دهها تصفیه خانه هم نمیتواند از عهدۀ گوشه ای از آن برآید.

در واقع اگر به جای انتقال آبِ سدهایی که هر یک با خشکاندن کل محیط طبیعی رودها به شهر سرازیر شده اند، از آب زیرزمینی بیشتر استفاده میشد، با تصفیه طبیعی، نیاز آبی شهر با کمترین انتقال آب از سدها، به خوبی انجام می شد و هرگز شاهد بالا آمدن آب زیرزمینی، و احتمال آلودگی آب زیرزمینی نمی شدیم.  گرچه آبهای زیرزمینی لااقل نیاز به جداسازی آشغالها و رفع گل آلودگی ندارند. و برای آبیاری و شستشوی زمین قابل استفاده اند.

ولی اکنون، رودها و دریاچه های فوق العاده آلوده؛ بدون امکان تصفیه، به دلیل حجم غیرقابل تصور،  و بدون قابلیت استفاده؛ در جنوب این شهر جاریست؛ و علاوه بر سلامت مردمِ جنوب این شهر، با استفاده ای که قطعا از این آب در سکوت یا انکار، برای کشاورزی میشود، سلامت کل مردم شهر نیز به مخاطره افتاده است!!

مشکل دیگری که انتقال فاضلاب برای تصفیه، به وجود آورده، عدم تجدید آب زیرزمینی است؛ که امکان بازیافت آب را حتی برای شستشوی زمین، آبیاری و سیفونها ناممکن؛ و کم آبی را با وجود انتقال آب 5 سد عظیم، به شهر تحمیل نموده است!!

با اینحال، خطرناک ترین پیامد انتقال فاضلاب شهر، در حالی که هنوز همه ساختمانها به کانالهای خروج فاضلاب متصل نشده اند، رکورد داری فرونشست این شهر در دنیا به دلیل خشک شدن زمین شهر است!! که در صورت ادامه، با خشکتر و پوک تر شدن زمین، به فروریختنِ زیرساختها، و ساختمانهای شهر، حتی بدون وقوع زلزله، خواهد انجامید.