پیش بینی و پیشگیری از بلایا، وظیفۀ فراموش شدۀ مدیریت بحران کشور

در برابر وقوع بحرانها، متاسفانه، توجه عمدۀ مسوولان کشور ما، صرفاً محدود به امداد و نجات و یاری رسـاندن بـه آسـیب دیـدگان، جبـران خسارات و بازسازی، پس از وقوع بلایاست؛ و به همین دلیل، همیشه غافلگیر کننده!!! بسیار پر هزینه و مکرر است!!!

در حالی که بر اساس شرح وظایف «اداره کل مدیریت بحران کشور ایران»، اولین و مهمترین وظیفۀ مدیریت بحران، برنامه ریزی، ایجاد هماهنگی، نظارت و ارزیابی مستمر واحدهای استانی دستگاه‌های اجرایی دولتی و غیردولتی ونیروهای مسلح در راستای « پیش‌بینی و پیشگیری بحران» است. 

 در اکثر کشورهای توسعه یافتـه قبل از وقوع بلایا برای «پیشگیری از بحران» بیشترین سرمایه گـذاری صورت میگیرد. 

زیرا ایـن شـیوه عـلاوه بـر صرفه جویی بسیار قابل توجه در هزینه های بازسازی، در کاهش تلفات و خسارات بلایا نیز بسیار مـوثر اسـت.

به دلیل نیاز مدیریت بحرانها و بلایـا بـه مهارتهـای تکنیکی و هماهنگی بین چنـدین سـازمان، و حتی وزارتخانه، نقش دولت در مدیریت آن به خصوص برای پیش بینی و پیشگیری گریزناپذیر بوده و بـه دلیـل لـزوم هماهنگی و تامین اعتبارات، در بیـشتر کـشورها تحـت نظـر عالیترین مقام اجرایی کشور و در قالب شورای عالی، یـا سـازمانی مجـزا، از بالاترین سطح اجرایی کشور تا سـطوح فـدرال، ایـالتی، محلـی، ناحیـه ای، روستایی و حتی قبیله ای قرار دارد.

 تحلیل وضع موجود ایران، بیـانگر آن اسـت که در حال حاضر ریشه اکثر بحرانهای کشور ما، ناشی از فعالیتهای تهاجمی عمرانی!! و بسیار پرهزینه از قبیل سدسازی، انتقال آب و فاضلاب و...، با نتیجه تخریب محیط زیست است! از بحرانهای بی آبی و سیلاب، خشکی زمین و عدم تجدید آب زیرزمینی، فرونشست، فروچاله، شسته شدن خاک و سیلِ گل ولای،  خشکی دریاچه ها و تالابها، گسترش بیابان وریزگرد، شوری آب و خاک و.. تا تخریب زیرساختها، و فروریختن ساختمانهاست؛ که حتی بدون وقوع زلزله، یا سایر بلایای طبیعی به جان و مال مردم آسیب زده و به عامل اصلی مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ با تمرکز شدید امکانات و جمعیت؛ و تشدید بحرانهای اقتصادی و اجتماعی و محیط زیستی تبدیل شده است!! *

در واقع مدل جاری مدیریت کشور، به جای برنامه ریزی جهت اصلاح ساختار مدیریتی و اجرایی کشور بر اساس آمایش بومی مستمر و بازخوردی سرزمین با تکیه بر شرایط، توان و استعدادهای هر منطقه، بر پایه ادامه آمایش قبل از انقلاب توسط فرانسه(ستیران) است!! که قطعا بر اساس منافع غرب در ایران انتخاب و طراحی شده!! یا به پاسخگوییِ موقت مشکلات پـس از رخدادها، اختصاص دارد!! 

به همین دلیل، ساختار فعلی، غیر مرتبط با نیازهای واقعی کشور، لجام گسیخته و منجر به ناکارآمدی سیستم مدیریتی کشور است.

حتی برنامه های جدید آمایشی کشور، در ادامه آمایش قبل از انقلاب توسط دشمنان، تمرکز گرا، آسیب زا و تشدید کنندۀ بحرانها است.

در کشورهای توسعه یافته، چندین دهه است که ، به جای تسلط بر طبیعت، به سازگاری با محیط زیست، و حتی برچیدن سدها روی آورده اند.

تا زمانی که با طبیعت کشور خود و امکانات واقعی آن آشنا و با آن هماهنگ نشویم و با توهم تسلط بر طبیعت، به آسیب زدن به آن، و در واقع به خود دست بر نداریم!! و در کنار حل ضربتی مشکلات پس از وقوع حوادث،  تمرکز مدیریت بحران، بر شناخت عوامل واقعی بحرانها؛ و برنامه ریزی برای رفع آنها تغییر یابد؛ اگر نیاموزیم که اکثر بحرانها و بلایا، حتی زلزله را با برنامه ریزی صحیح و مداخلـه قبل از وقوع، میتوان رفع و یا لااقل آثار آن را کاهش داد؛ قطعا هزینۀ سنگین جانی و مالی بحرانها روز به روز افزایش یافته و غیرقابل جبران خواهدشد. 

 

 

*   جنگ آب، بین شهرها و استانهای کشور ما، به دلیل همین اقدامات تهاجمی آغاز شده است. زیرا ایران تنها کشوری است که بی توجه به عواقب اقدامات تهاجمی به محیطزیست، حجم سدهایش را به دو برابر حجم بارشها و تبخیر را به 75 درصد رسانده و برای 4 برابر کردن سدها و افزایش تبخیر به بالای 90 درصد نیز، برنامه دارد؟!!

وزارت نیرو (که نام آن را به دلیل اقدامات بدون بررسی و تفکر، بهتر است، وزارت سدسازی و انتقال آب و فاضلاب نامید)!! برنامه ریزی برای شیرین سازی و انتقال آب شور دریا با هزینۀ مالی و محیط زیستی سنگین را در پیش گرفته است؛ در حالی که امکان استفاده از رودهای شیرین ژرف، سدهای زیرزمینی، (که سابقۀ ساخت آن را هم دارد) و شیرین کردن کم هزینۀ رودهای شور جاری که نه تنها بدون عواقب محیط زیستی، بلکه مانع شور تر شدن خاک هم میشود؛ وجود دارد. 

همچنین در حالی که خاک اغلب شهرهای ایران رسوبی با توان تصفیۀ طبیعی پساب، بدون هزینه است. انتقال پساب آلودۀ شهرها به بیرون شهر و تصفیه ناقص و جزیی آن، که بیشتر به نمایش میماند تا واقعیت؛ سبب عدم تجدید آب زیرزمینی شهرها، کم آبی، فرونشست، تخریب زیرساختها و حتی ساختمانها و آلودگی شدید و مهار نشدنی در خارج این شهرها شده است.