راه نجات از خشکسالی و سیلاب
بنا به گفته وزیر محترم نیرو، در حال حاضر ۹۹ درصد از آب باران در سدها جمع آوری و بر ۲۵ درصد آن مدیریت می‌شود!
که این یعنی تبخیر یا گل آلود شدن ۷۵ درصد آب کشور در سدها. هر قدر تعداد سطح‌ها و حجم آنها بیشتر شود، با اضافه شدن سطح آب، تبخیر نیز بیشتر خواهد شد!
در حال حاضر شاهدیم که به دلیل حجم بالای سدها، بیش از نیمی از حجم سدها خالی می‌ماند. بخش عمده همان آب هم در تابستان با تبخیر شدید از دست میرود!
حتی در مناطق گرم و خشک مانند سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان جنوبی، و... تا ۹۰ درصد آب سدها تبخیر می‌شود!
با توقف جریان طبیعی رودها و عدم انجام آبخیزداری و آبخوانداری که به تبخیر ۷۵ درصدی آب در سدها انجامیده؛ آب زیرزمینی دشتها تجدید نشده و با فرونشست زمین از شدت بی‌آبی مواجهیم.
20 درصد باقیمانده از آب سدها هم، به شهرها و صنعت اختصاص می‌یابد
بنابراین کمتر از 10 درصد آب، برای کشاورزی و محیط زیست، باقی می‌ماند. تا جایی که اغلب روستاها، خشک شده و حتی برای آب مصرفی خانه هایشان درمانده اند. با این حال، ادعا می‌شود که کشاورزان ۹۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کنند!!
در واقع عامل واقعی خشکسازی دشتها، سدها، با تبخیر بالا و نیروگاه‌ها، فولادسازیها و پتروشیمی ها با مصرف بالای آب‌های زیرزمینی برای خنک سازی فرایندهایشان، مقصر در کم آبی کشور هستند. نه کشاورزانی که فقط از بارانی که به لطف خداوند، هر از گاهی بر زمین می‌بارد، بهره می‌برند!
قابل ذکر است که اکنون برای واردات مواد غذایی، که در صورت اصلاح مدیریت آب، و جلوگیری از تبخیر مهلک کنونی، در داخل کشور قابل تامین است؛ لااقل ماهی یک میلیارد دلار هزینه می‌شود.
در واقع، عدم تامین آب کشاورزی، علاوه بر نابودی بخش عمده‌ای از اشتغال مفید، هزینه سنگین واردات را به عامل مهم تورم در کشور تبدیل کرده است!
برای اصلاح شرایط آبی دشت‌های کشور چه باید کرد؟
_ روشهای سنتی ایران که به صورت طبیعی انجام می‌شد، بسیار موفقیت آمیز بود.
_ در کشورهای پیشرفته، با شناخت تاثیر سدها در تخریب محیط زیست، سال‌هاست نهضت جمع آوری بسیاری از سدها و پوشاندن سطح بقیه آنها با روشهای مختلف، و جایگزینی، روشهای طبیعی حفظ آب، به جای روشهای تهاجمی، آغاز شده است!
اما در کشورهای جهان سوم با ایجاد توهم تولید آب با ساخت سد (و عملاً تبخیر شدید آب) ، رقابت در ساخت سد، به زمینه‌ای برای جنگ آب بین کشورهای همسایه، تبدیل شده است!
سابقا با توجه به گرم و خشکی سرزمین ایران، با آبخیزداری، آبخوانداری و پخش سیلاب، آب باران، به زمین تزریق شده و از تبخیر محفوظ می‌ماند.
با استفاده از قنات این آب ذخیره شده در زمین، به روستاها، شهرها و کشتزارها هدایت می‌شد. رطوبت زمین هم بی‌حاصل نبود. با رطوبت زمین، هم سرسبزی مراتع، بیشه ها، جنگل‌ها تأمین بود. هم نیاز آبی کشتزارها و باغات، کم شده و حتی امکان کشت دیم نیز فراهم می‌شد.
اما اکنون با توجه به عدم جذب آب در زمین و تخریب مخازن زیرزمینی در اغلب دشت‌های کشور، برای بازسازی آنها می‌بایست:
١_ با توجه به اینکه هم اکنون سدهای موجود دو برابر ظرفیت آبی کشور است، ساخت سدها در هر مرحله که هستند؛ متوقف شود.
٢_ هزینه سدسازی به انجام آبخیزداری در مسیر رودهایی که به سدها می‌رسند، اختصاص یابد، تا خاک حاصل خیز شسته نشود و سدها را پر از رسوبات نکند.
_ در تمام مناطق به خصوص مناطق گرم و خشک عملیات آبخیزداری و آبخوانداری با سرعت اجرا و سدهای خاکی که به محل جمع آوری سیلاب و تبخیر آن، تبدیل شده برچیده شوند.
_ با توجه به وقوع فرونشست و تخریب مخازن زیرزمینی آب در این مناطق، ساخت سدهای زیرزمینی و ایجاد مخازنی جهت حفظ آب در محل‌هایی که گنبد نمکی وجود ندارد، ضروریست.
_ در صورت قطع جریان انتقال فاضلاب و راه‌اندازی مجدد چاه‌های جذبی که برای تامین آب پایدار شهرها و حفظ آنها ضروری است، نیاز به آب سدهای موجود برای انتقال به شهرها بسیار کم شده و بخش عمده‌ای از آب آنها می‌تواند به کشاورزی اختصاص یابد.
_ با توجه به فناوری‌های موجود دنیا، با تکیه بر تحقیق و توسعه در زمینه برق خورشیدی که بی‌نیاز از آب است میتوان به سرعت نیاز به برق را تامین نمود. تا بهانه ای برای ساخت سدهای مخرب نشود.
_ آب سدهای شور را که برای کشاورزی مناسب نیستند و حتی سبب تخریب خاک حاصلخیز می‌شوند؛ میتوان، به مزارع تولید آرتمیا و میگو در اطرافشان، اختصاص داد.
_ آبیاری غرقابی در مناطقی با خاک شور ضروری است چون خود نوعی زهکشی خاک به شمار میرود. آب اضافه از آبیاری غرقابی که در زمین جذب شده، هدر نمی‌رود، بلکه در روستای پایین دست، به صورت قنات و چشمه خارج شده، برای کشت گیاهان شور پسند و مصارف خانگی استفاده می‌شود. این آب، پس از عبور از چندین روستا و تامین آب مورد نیاز آنها، در نهایت به تالاب‌ها رسیده و علاوه بر منافع اقتصادی، از جمله، پرورش آبزیان و تامین نمک،
