راندمان واقعی آبیاری غرقابی چقدر است؟

راز جریان آب روستاهایی که در مسیر دامنه کوه ها به سمت پایین یکی پس از دیگری قرار گرفته‌اند در حالی که هر یک از روستاها تمامی آب در دسترسشان را جز در زمستان استفاده می‌کنند چیست؟

آیا واقعاً راندمان آبیاری غرقابی 25 درصد است؟!

بر اساس گفته محققان، بسیاری از نقاط ایران در گذشته در کف اقیانوس بوده که به مرور بالا آمده است. بارشها به مرور زهکشی زمین شده و آن را قابل کشت کرده‌اند. گنبدهای نمکی فراوانی که در سرزمین ما وجود دارد و حتی شور شدن بعضی از جریان‌های آب شیرین هم، به همین علت است.

در واقع خاک اغلب نقاط ایران نیاز به زهکشی دارد. علت رواج آبیاری غرقابی نیز همین نکته است!! وگرنه کشاورزان ایران با کِشتِ قطره ای با امکانات همان دوره، آشنا بودند!!

با آبیاری غرقابی آب، با زهکشیِ خاک، در زمین فرومی‌رود و در حین فرو رفتن، تصفیه شده و به مخازن زیرزمینی اضافه می‌گردد.

 روستای پایین‌تر، جایی است که این آب به شکل چشمه یا قنات، خارج شده؛ و آب فرو رفته در زمین مجدداً بازیافت و استفاده می‌شود.

این چرخه بازیافت تا پایین دامنه کوه، که آب و هوای گرمی دارد و در تابستان قابل کشت نیست، ادامه می‌یابد. جایی که جریان آب روستاهای بالادست که در زمستان بلا استفاده است، برای کشت در این منطقه گرم، استفاده شده و در نهایت، پسماند این آب که اغلب با زهکشی خاک، شورتر شده ، به تالاب، می‌ریزد.

 این تالابها بسته به میزان شوری، مخزن نمک مورد نیاز منطقه ، محل پرورش آبزیان، حافظ رطوبت خاک و گسترش کشاورزی، مانع تولید و پخش ریزگردهای خاکی یا نمکی در اطراف خود نیز هستند.

 لازم به ذکر است که در بسیاری از نقاط ایران ییلاق و قشلاق، در بالا و پایین دامنه یک کوه اتفاق می‌افتد؛ نه در مسیرهای طولانی. محصولات این مجموعه روستاها هم از بالاترین روستا تا پایین‌ترین روستاهای دشت، با اضافه شدن شوری آب و خاک، و گرمی هوا، تغییر کرده و از تنوع قابل توجهی برخوردارند.

اما اگر در روستای بالا ، از روش آبیاری قطره ای استفاده شود، روستاییان، با اضافه کردن سطح زمین های کشاورزی همچنان، مانعِ رسیدنِ آب به روستاهای پایین دست و در نهایت به تالابها میشوند.* که در این صورت، علاوه بر خشک شدن روستاهای پایین‌دست؛ خاک روستاهای بالای دست به مرور شورتر شده و درختان و گیاهانی که با شوری سازگاری نیستند، خشک و بی‌حاصل می‌شوند.

در واقع، روستاهای بالا از شوریِ خاک، و روستاهای پایین، از نداشتن آبی که به دلیل عدم استفاده از روش غرقابی**، با خالی ماندن مخازن آب زیرزمینی، خشک و بی‌حاصل شده‌؛ و جمعیت همه این روستاها مجبور به مهاجرت می‌شوند.

ایرانیان، قبل از تهاجم فرهنگی غرب، بدون تقلید و با علم حاصلِ تفکر و تجربه؛ با وجود آبِ کم و  خاکِ‌ شور، کشور خود را با بهترین روش ممکن، سرسبز نگاه می‌داشتند. اما از زمانی که تقلید و اعتماد به دشمن، منشأ عملکردها شد؛ شد آنچه نباید می‌شد.

 

* همین اتفاقی که به اسم اصلاح روش آبیاری برای تامین حقابه دریاچه ارومیه رخ داد، و شرایط این دریاچه را وخیم تر کرد!

** روشی که نوعی آبخیزداری و زهکشی محسوب میشود