عوامل و راههای نجات از بحرانهای شدید آب و محیط زیست ایران
کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل، برداشت سالیانه بیش از ۴۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر هر کشور را عامل وضعیت بحران شدید آب معرفی میکند. اما در حالی که 75 درصد آب ایران، تبخیر و 20 درصد به شهرها و صنعت، اختصاص مییابد؛ و بیش از 5 درصد برای کشاورزی برای کشاورزی و محیط زیست باقی نمیماند؛ مدیریت آب ایران علت را برداشت 90 درصدی آب توسط کشاورزان، اعلام میکند!!
مهمترین عوامل واقعی بحران آب در ایران :
١ - انتقال کل فاضلاب شهرها (سرانه ٢٠٠-٢۵٠ لیتر) به اسم تصفیه مدرن، برای کم کردن نیترات از (سرانه 5-2 لیتر) آب آشامیدنی و خوراکی ! در حالی که اغلب شهرهای ایران دارای خاک رسوبی هستند؛ و به یُمنِ هوش ایرانیان، قبل از غربزدگی، اغلب خانه ها با حفرِ چاه جذبی، مجهز به یک تصفیه خانۀ طبیعیِ بی نظیرِ فاضلاب با سیستم بیهوازی (نوعی بیوگاز) میشد!! که فاضلاب را کاملا تجزیه و به مایعی بدون آلودگی میکربی و گاز متان تبدیل میکرد. این مایع با عبور از دهها متر از زمین به آب پاک و زلال تبدیل شده و با ذخیره در مخازن طبیعی زیرزمینی، قابل برداشت برای مصرف و سبب تامین پایدارِ آب شهرهای کم آب ایران بود!
انتقال کل فاضلابِ شهرها به عامل اصلی عدم تجدید آب زیرزمینی شهرها، به وجود آمدن تالابهای فاضلاب در اطراف شهرهای گرفتار بحران بی آبی و فرونشست تبدیل شده است! که بزرگترین اسراف آب در دنیا و زمینه ساز بحرانهای حیاتی و اجتماعی ایران میباشد !!
آلودگی این پساب، سبب آلودگی شدید محیط زیست و طغیان آفات در منطقه شده است. حتی اگر کشاورزی در اطراف این شهرها با پساب آلوده فاضلاب که تنها آبِ در دسترس کشاورزان است، انجام نشود؛ برای کنترل آفات، به ناچار، سمپاشی سنگینی انجام میگردد که خود سبب ورود سم به خوراک مردم با ادعای کم کردن نیترات در سرانه 5 لیتر آب خوراکی شده است!!
تصمیم وزارت نیرو حتی با دیدن تاثیر انتقال فاضلاب بر بحران بی آبی و فرونشست مهلک که سبب تخریب زیرساختها از جمله شبکه گاز و شکستن آن و آتش سوزی و... خواهدشد؛ به جای بازگشت به استفاده مجدد از چاههای جذبی، فروش پساب به صنایع پرمصرف برای تبخیر است؛ که این انتخاب سبب تبخیر 90 درصدی آب، فرونشست کامل، بی آبی و نابودی اغلب شهرهای مرکزی ایران خواهدشد؟!!
چاره این درد مضاعف را هم شیرین سازی آب دریا عنوان میکنند. در حالی که انتقال هر میزان آب به شهرها مانع فرونشست و تخریب زیرساختها نشده و این انتقال پرهزینه با برگشت 65 درصدی شورابه منجر به شوری بیش از حد سواحل، عدم تخم گذاری آبزیان و نابودی صیادی نیز خواهدشد!!
چرخه نیترات
قابل ذکر است که وجود نیترات در آب، طبیعی و حاصل بارندگی و برای رشد گیاهان و تولید پروتیین ضروری است. نیتروژن که 78 درصد هوا را تشکیل میدهد. با باران ترکیب شده با رسیدن به خاک به نیترات تبدیل میگردد. حتی کمبود آن برای کشاورزی، با کودهای نیتراته تامین میگردد. ولی وزارت نیرو چنان از آن نام میبرد که انگار سم مهلک است!!
وقتی سرانه 2 لیتر آب آشامیدنی قابل خرید و یا تصفیه در دستگاههای تصفیه خانگی است!! دور ریختن سرانه تا 250 لیتر آبِ کم هزینه، پاک و زلال قابل مصرف، و انتقال پرهزینه مالی و محیط زیستی آب دریا :] خود سبب آسیب به محیط زیست سواحل و نابودی صیادی میشود؛ چگونه میتواند روش عاقلانه ای در مدیریت آب تلقی گردد؟!!
وجود نیترات در سرانه 248 لیتر آب مصرفی زیرزمینی برای شستشو، حمام، سیفون توالت، یا کشاورزی چه مشکلی ایجاد میکرد که آنرا به صورت پساب آلوده از شهرهای کم آب خارج میکنند و بحران آب و فرونشست و حتی فروچاله و شکستن شبکه های تاسیسات شهری حتی شبکه گاز و احتمال بالای آتش سوزی و خطرناکتر از آن بحرانهای اجتماعی را به کشور تحمیل میکنند؟!!
قابل ذکر است که در هیچ کشوری چنین رویه بیهوده و آسیب زایی انجام نشده و نمیشود!! از جمله کشور چین با تفکر و بررسی روشهای مختلف، روش مناسبی را در پیش گرفته است. آنها، آب مصرفی که 98 درصد نیاز آبی و کلا غیر قابل شرب است؛ پس از کلرزنی، از طریق لوله کشی؛ و آب شرب را در گالنهای 1/5 الی 20 لیتری، توزیع میکنند. گرچه آبهای زیرزمینی شهرهای ایران اغلب قابل شرب است.
2 – سدسازی دو برابر ظرفیت بارندگی : بررسی سدهای موجود نشان میدهد ایران تنها کشوری در دنیاست که دو برابر ظرفیت بارندگی، سد ساخته وبه گفته وزیر نیرو در سال 1400، 99 درصد آب باران، در سدها جمع آوری و فقط 25 درصد آن مدیریت میشود *
ساخت سدهای بیشتر، تا ۴ برابر حجم بارندگی حتی در مناطق گرم و خشک و با جریانهای بادهای 120 روزه ایران همچنان به اسم تولید آب و کنترل سیلاب، در دست ساخت یا طراحی است!!
همین سدسازی افراطی برای آب نداشته، علت واقعی نیمه خالی ماندن اغلب سدهای ایران در فصل باران، عدم تجدید آب زیرزمینی، تبخیر 40-90 درصدی آب، خشکی زمین و وقوع بحران آبی، فرونشست و تشدید سیلاب است!! اکنون، وقوع سیلاب، با کمترین بارندگی، خود رسواکنندۀ ادعای خشکسالی و گواه بر سوء مدیریت آب است!! ضمنا با توجه به تبخیر ٧۵ درصدی و لااقل ٢٠ درصد سهم مصارف شهری و صنعت، و باقیماندن فقط ۵ درصد برای محیط زیست و کشاورزی، ادعای کذب مصرف ٩٠ درصدیِ آب توسط کشاورزان مظلوم هم، آشکار میشود !!
3- آب ژرف بلا استفاده ، که شیرین، تجدیدپذیر و به صورت رودهایی عظیم در حال ورود به دریای عمان و خلیج فارس و با هزینه کم قابل برداشت است؛ اما کارشناسان وزارت نیرو بزرگترین مانع استفاده از آب ژرف ایران، به بهانه حفظ زمین از فرونشست هستند. در حالی که حتی اگر آب ژرف تجدیدپذیر نباشد، هرگز برداشت از آب ژرف لایه های عمیق و سنگی ، سبب فرونشست نشده و نخواهدشد!!
اکنون، بی آبی و وقوع فرونشست مهلک (بیش از صد برابر حد بحران)، اغلبِ زیرساختهای کشور را تهدید میکند. این مشکل علاوه بر شهرها، در هر منطقه ای که قرار است مسیر حمل و نقل بین المللی باشد، از اهمیت بیشتری برخوردار است. زیرا تخریب زیرساختهای این مسیر، موقعیت کشور ما را در خطر بی اعتمادی و بی اعتباری جهانی قرار میدهد، که بازسازی آن بسیار مشکل و شاید غیرممکن باشد!!
ضرورت کنترل بی آبی و فرونشست دشتها و شهرهای ایران
با توجه به کم بارشی و گرمتر شدن هوا، که سبب کم شدن بارش برف و شدت باران است، بیشترین استفاده از همه آبهای داخلی را به یک ضرورت قطعی تبدیل نموده که با روشهای ذیل قابل انجام است:
- توقف انتقال فاضلاب و بازگرداندن چاههای جذبی به تصفیه کامل فاضلابِ شهرها که صدها سال عامل تامین پایدار آب مصرفی شهرها بوده اند، بخصوص در هر شهرک جدید .
- ایجاد چاههای جذبی در مسیر آبهای سطحی شهرها برای تزریق آب به مخازن زیرزمینی
- توقف سدسازی، جهت بررسی تاثیر سدها بر وضعیت آب و هوا و خاک کشور گرم و خشک ما
- جایگزینی سدهای اضافه بر ظرفیت محیط زیست کشور با سدهای زیرزمینی آب
- انجام آبخیزداری و آبخوانداری در مسیر همه جریانهای آب، که سبب حفظ آب در زمین، جلوگیری از وقوع سیلاب، شسته شدن خاک و انتقال رسوبات به مخازن سدها یا تالابها ، سرسبزی زمین گسترش مراتع و جنگلها و کشاورزی و جلوگیری از تبخیر بالای آب، خواهد بود
- پوشاندن مسیرهای انتقال آب برای جلوگیری از تبخیر آب
- استفاده از آب ژرف، با حفر چاه در مسیر رودهای آب ژرف، اتصال آنها و انتقال به سطح
- شیرین سازی آبهای داخلی به صورت محلی، تا حدامکان در ظرفیتهای کم برای حذف هزینه انتقال و با استفاده از انرژی خورشیدی.
